DUAL CHANNEL SYSTEM (RED/GREEN)

Simplified Customs control system allowing travellers on arrival to make a Customs declaration by choosing between two types of channel. One, identified by green symbols, is for the use of travellers carrying goods in quantities or values not exceeding those admissible duty-free and which are not subject to import prohibition or restriction. The other, identified by red symbols, is for other travellers

سیستم دوکاناله(قرمز/سبز)
سیستمِ تسهیل شدۀ کنترل و نظارت گمرکی، که به مسافران، در بدو ورود، اجازه می دهد تا با انتخاب یکی از دو نوع کانال، اظهار گمرکی انجام دهند. یکی از کانال ها که با علائم سبز رنگ مشخص شده، برای استفاده مسافرانی است که کالاهایی را در مقادیر یا ارزش هایی که بیش از مقادیر مجازِ بدون حقوق و عوارض گمرکی نیستند (مشمول معافیت)به همراه دارند که مشمول ممنوعیت یا محدودیت واردات هم نیستند. کانال دیگر که با علائم قرمز رنگ مشخص شده، برای سایر مسافران، در نظر گرفته شده است.

سیستم دوکاناله، که به سیستم کانال قرمز/سبز نیز موسوم است، یکی از شیوه های پیشرفته و بهینه در مدیریت کنترل گمرکی کالاها و مسافران در مبادی ورودی کشورها از قبیل فرودگاه ها، بنادر و مرزهای زمینی است. این سیستم که در بسیاری از کشورها به عنوان یکی از روش های تسهیل کننده و تسریع کننده فرآیندهای گمرکی به کار گرفته می شود، نقش اساسی در مدیریت جریان های تجاری و مسافری ایفا می کند.

کاربرد و فرآیند سیستم دو کاناله
کانال سبز (Green Channel):
کانال سبز ویژه مسافرانی است که کالاهای همراه آنان از معافیت های گمرکی برخوردار بوده و یا اقلامی هستند که بر اساس مقررات جاری نیازی به اظهار گمرکی ندارند. ورود مسافران به این کانال به منزله خوداظهاری مبنی بر عدم نیاز به بررسی یا اظهار گمرکی است. انتخاب این مسیر توسط مسافر به معنای پذیرش کامل مسئولیت قانونی در خصوص عدم همراه داشتن هرگونه کالای مشمول اظهار گمرکی یا اقلامی که تحت محدودیت های قانونی قرار دارند، می باشد.

کانال قرمز (Red Channel):
کانال قرمز برای آن دسته از مسافرانی طراحی شده است که کالاهایی با خود دارند که نیازمند اظهارنامه گمرکی هستند، یا کالاهایی که ممکن است مشمول پرداخت عوارض گمرکی، مالیات یا محدودیت های قانونی خاصی باشند. مسافری که این کانال را انتخاب می کند، مکلف به ارائه اظهارنامه رسمی و تسلیم مدارک و مستندات مربوط به کالاهای همراه خود جهت انجام ارزیابی های گمرکی و بازرسی های قانونی می باشد.

این سیستم با هدف بهینه سازی فرآیندهای کنترل مرزی و کاهش زمان انتظار برای مسافران طراحی گردیده است و با اجرای آن، منابع انسانی و تجهیزاتی گمرک به نحو مؤثرتری مدیریت می شود. سیستم دوکاناله از طریق تفکیک و دسته بندی مسافران بر اساس نیاز به اظهار گمرکی، به مقامات گمرکی امکان می دهد که با تمرکز بر موارد حساس تر و دارای ریسک بالاتر، کنترل های دقیق تر و مؤثرتری را اعمال نمایند و در عین حال، تسهیلات لازم را برای مسافرانی که اقلام معمولی یا معاف از گمرک به همراه دارند، فراهم آورند.
این روش نه تنها موجب تسهیل در روندهای تجارت بین المللی و تردد مسافران می گردد، بلکه از منظر امنیتی نیز حائز اهمیت فراوانی است؛ زیرا مقامات گمرکی از طریق این سیستم قادر به اعمال نظارت دقیق تر بر ورود کالاها هستند و می توانند از ورود اقلام غیرمجاز، ممنوعه یا کالاهایی که ممکن است امنیت ملی را تهدید کنند، جلوگیری نمایند.
به طور کلی، سیستم دوکاناله یک ابزار مدیریتی کلیدی است که با کاهش بوروکراسی و تسریع در روندهای گمرکی، به بهبود کارایی فرآیندهای گمرکی و افزایش رضایت مسافران کمک شایانی می کند، در حالی که همچنان الزامات قانونی و نظارتی به طور کامل رعایت می شود.

مزایا و اهداف سیستم دوکاناله
تسریع و تسهیل در فرآیند ترخیص کالا:
سیستم دوکاناله به عنوان یک ابزار مدیریتی کارآمد، نقش بسزایی در تسریع و تسهیل فرآیند ترخیص کالاها در مبادی ورودی ایفا می کند. این سیستم با ارائه امکان انتخاب کانال متناسب با نوع کالا، به مسافران این اجازه را می دهد که در صورت همراه داشتن کالاهای معاف از گمرک یا کالاهایی که نیاز به اظهار ندارند، به سرعت از طریق کانال سبز عبور کنند. این اقدام به نحو چشمگیری منجر به کاهش تراکم و ازدحام در مبادی ورودی می شود و زمان انتظار برای مسافران را به حداقل می رساند. نتیجه نهایی این فرآیند، افزایش کارآمدی گمرکات و ارتقاء سطح رضایتمندی مسافران است.

ارتقاء کنترل و مدیریت بهینه ریسک:
یکی از اهداف استراتژیک سیستم دوکاناله، بهبود کارایی کنترل گمرکی و ارتقاء مدیریت ریسک می باشد. این سیستم به مقامات گمرکی این امکان را می دهد که منابع خود را به طور هدفمند و کارآمد تخصیص دهند. در این راستا، مسافرانی که کالاهای کم اهمیت یا معاف از اظهار گمرکی دارند، می توانند بدون معطلی از طریق کانال سبز عبور کنند، در حالی که مسافرانی که کالاهای ارزشمندتر یا مشمول بررسی های دقیق تر دارند، از طریق کانال قرمز تحت ارزیابی و بازرسی های جامع تر قرار می گیرند. این تقسیم بندی به مقامات گمرکی این اجازه را می دهد که منابع خود را بر روی موارد حساس تر و پرخطرتر متمرکز کنند، که این امر به نحو مؤثری از وقوع تخلفات گمرکی جلوگیری می کند.

تقویت مسئولیت پذیری مسافران:
در سیستم دوکاناله، تصمیم گیری در مورد انتخاب کانال مناسب بر اساس نوع کالاهای همراه بر عهده مسافر است. این ساختار مسئولیت کامل اظهار صحیح و قانونی کالاها را بر دوش مسافر می گذارد. مسافران با انتخاب کانال سبز یا قرمز، متعهد به ارائه اطلاعات دقیق و کامل به مقامات گمرکی می شوند. در صورتی که هرگونه تخلف، اظهار نادرست یا عدم اعلام کالاهای مشمول اظهار توسط مسافر صورت گیرد، وی مسئول عواقب قانونی و مالی ناشی از آن خواهد بود و ممکن است با مجازات های سنگین مالی و حتی پیگرد قانونی مواجه شود. این چارچوب نه تنها به عنوان یک ابزار تشویقی برای رعایت قوانین گمرکی عمل می کند، بلکه به طور مؤثری از وقوع تخلفات گمرکی نیز جلوگیری می کند.

مزایای اضافی:
افزایش بهره وری گمرکی: با تفکیک مسافران بر اساس نوع کالا و ریسک مرتبط با آن ها، سیستم دوکاناله به گمرکات اجازه می دهد که منابع خود را به طور مؤثرتری مدیریت کرده و بهره وری کلی فرآیندهای گمرکی را ارتقاء دهند.
تضمین امنیت ملی: این سیستم از طریق ایجاد نظارت دقیق و تمرکز بر روی کالاهای حساس، به طور مستقیم به حفاظت از امنیت ملی کمک می کند و از ورود کالاهای غیرقانونی، تهدیدآمیز یا ممنوعه جلوگیری می نماید.
افزایش شفافیت و اعتماد عمومی: با ارائه یک رویه شفاف و استاندارد، سیستم دوکاناله به ایجاد اعتماد بین مقامات گمرکی و مسافران کمک می کند و موجب می شود که مسافران با اطمینان بیشتری در فرآیندهای گمرکی شرکت کنند.
به طور کلی، سیستم دوکاناله به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در مدیریت مؤثر و هوشمندانه فرآیندهای گمرکی، نه تنها به تسهیل جریان تجارت و مسافرت کمک می کند، بلکه با تخصیص بهینه منابع و بهبود کنترل های گمرکی، به طور مؤثری از منافع اقتصادی و امنیتی کشورها محافظت می نماید.

نقش محوری سازمان جهانی گمرک (WCO):
سازمان جهانی گمرک (WCO) به عنوان نهاد اصلی در تدوین استانداردهای جهانی گمرکی، سیستم دوکاناله را به عنوان یکی از رویکردهای اصلی در بهینه سازی فرآیندهای گمرکی و تسریع عبور و مرور کالاها و مسافران، به کشورهای عضو توصیه کرده است. WCO این سیستم را در قالب بخشی از چارچوب های استاندارد بین المللی که تحت کنوانسیون های مختلف گمرکی، از جمله کنوانسیون بین المللی برای ساده سازی و هماهنگ سازی رویه های گمرکی (که به کنوانسیون کیوتو مشهور است) تعریف شده، به کار گرفته است.

پیاده سازی و انطباق در کشورهای مختلف:
سیستم دوکاناله در سطح بین المللی به گونه ای گسترده اجرا شده است که هر کشور با در نظر گرفتن شرایط خاص داخلی و قوانین ملی خود، آن را تطبیق داده و عملیاتی نموده است. این تطبیق به مقامات گمرکی این امکان را می دهد تا به شکل بهینه تری مدیریت ریسک را انجام داده و کارایی گمرکی را افزایش دهند. کشورهای عضو WCO با توجه به الزامات و تعهدات بین المللی خود، این سیستم را به عنوان بخشی از استراتژی های مدیریت مرزی و تسهیل فرآیندهای گمرکی پذیرفته و به کار گرفته اند.

ارتباط با چارچوب های قانونی و کنوانسیون های بین المللی:
سیستم دوکاناله به طور مستقیم با چارچوب های قانونی و کنوانسیون های بین المللی، نظیر کنوانسیون کیوتو، مرتبط است. این کنوانسیون که به عنوان یک ابزار بین المللی برای تسهیل و هماهنگ سازی رویه های گمرکی طراحی شده، کشورهای عضو را ملزم می کند تا از روش های تسهیل کننده ای همچون سیستم دوکاناله بهره برداری کنند. این رویکرد به بهبود کارایی و شفافیت در رویه های گمرکی و کاهش موانع غیرتعرفه ای کمک می کند.

مزایای جهانی سیستم دوکاناله:
اجرای سیستم دوکاناله در سطح جهانی، به افزایش هماهنگی و همکاری بین المللی در زمینه گمرک و تجارت بین المللی منجر شده است. این سیستم با استانداردسازی رویه های گمرکی در نقاط مختلف جهان، به تسهیل تجارت و کاهش زمان ترخیص کالاها کمک می کند. همچنین، این سیستم با افزایش کارایی و سرعت در فرآیندهای گمرکی، تأثیر مستقیم و مثبتی بر رشد اقتصادی کشورها دارد.
در مجموع، سیستم دوکاناله به عنوان یکی از ابزارهای استراتژیک در مدیریت مرزی و تسهیل تجارت جهانی، نقش مهمی در تحقق اهداف بین المللی در زمینه تسریع تبادل کالاها و حرکت مسافران ایفا می کند. پیاده سازی این سیستم تحت نظارت WCO و در چارچوب کنوانسیون های بین المللی، نه تنها تضمین کننده استانداردهای بالای گمرکی است، بلکه به تسهیل تجارت بین المللی و بهبود تعاملات اقتصادی در سطح جهانی نیز کمک شایانی می کند.

پیاده سازی و نظارت سیستم دوکاناله 
آموزش و اطلاع رسانی به مسافران:
برای اطمینان از اثربخشی سیستم دوکاناله، یکی از ارکان اساسی، اجرای برنامه های آموزشی جامع و ارائه اطلاعات دقیق به مسافران در مورد استفاده صحیح از این سیستم است. این اقدامات شامل آگاهی رسانی در مورد انواع کالاهایی است که مشمول اظهار گمرکی می شوند و نیز کالاهایی که از معافیت های گمرکی برخوردارند. در این راستا، استفاده از تابلوها و علائم راهنمایی که به طور استراتژیک در مبادی ورودی نصب می شوند، امری ضروری است. این علائم به گونه ای طراحی شده اند که مسافران را به درستی به سمت کانال مناسب هدایت کرده و آنان را در اتخاذ تصمیمات آگاهانه یاری می دهند، به گونه ای که انتخاب کانال بر اساس اطلاعات کامل و دقیق صورت گیرد.

نقش کارکنان گمرک در نظارت و مدیریت سیستم:
کارکنان گمرک به عنوان مجریان اصلی سیستم دوکاناله، وظایف حیاتی در نظارت و مدیریت این فرآیند بر عهده دارند. این مسئولیت ها شامل نظارت مستمر و دقیق بر عبور مسافران از کانال های تعیین شده و تضمین رعایت کامل مقررات گمرکی توسط آن ها است. کارکنان گمرک موظف اند به طور فعال، جریان عبور و مرور را زیر نظر داشته و در صورت نیاز، مسافران را به کانال مناسب هدایت کنند. علاوه بر این، گمرک می تواند از روش های تصادفی یا بر اساس ارزیابی های مبتنی بر ریسک، مسافرانی که از کانال سبز عبور می کنند را انتخاب و تحت بازرسی دقیق تری قرار دهد تا صحت اظهارات آنان را مورد ارزیابی قرار دهد. این رویکرد به مقامات گمرکی اجازه می دهد تا ضمن تسهیل عبور مسافران، نظارت دقیقی بر ورود کالاها اعمال کنند و از ورود اقلام غیرمجاز جلوگیری نمایند.

تشخیص و مدیریت تخلفات:
در مواردی که مسافری به طور غیرقانونی و بدون اظهار، اقدام به عبور کالاهای مشمول اظهار از کانال سبز کند، مقامات گمرکی از ابزارهای قانونی برای اعمال مجازات استفاده می کنند. این مجازات ها می تواند شامل جریمه های مالی، توقیف کالاها و در موارد شدیدتر، پیگرد قانونی باشد. این اقدامات به عنوان بخشی از سیاست های بازدارنده و جهت تشویق مسافران به رعایت قوانین گمرکی اجرا می شوند.

گمرکات به منظور شناسایی تخلفات و مدیریت ریسک، به طور گسترده ای از فناوری های پیشرفته و سیستم های اطلاعاتی بهره می برند. ابزارهایی مانند اسکنرهای پیشرفته، دستگاه های ایکس ری و دیگر تجهیزات بازرسی غیرتهاجمی به طور معمول برای بررسی دقیق محتوای کالاهای همراه مسافران استفاده می شوند. این فناوری ها نه تنها دقت در بازرسی ها را به طور چشمگیری افزایش می دهند، بلکه بهبود کارایی عملیات گمرکی و کاهش زمان ترخیص کالاها را نیز به دنبال دارند. این رویکرد چندلایه و فناوری محور در مدیریت تخلفات، به مقامات گمرکی امکان می دهد تا با حفظ تعادل میان تسهیل تجارت و حفظ امنیت ملی، به طور مؤثرتر اهداف قانونی و اجرایی خود را محقق کنند.
این فرآیندها در مجموع به منظور تضمین اجرای صحیح و قانونی سیستم دوکاناله طراحی شده اند و به بهبود تجربه کلی مسافران و تقویت اعتماد به نظام گمرکی کمک شایانی می کنند.

چالش ها و ملاحظات سیستم دوکاناله 
تطبیق و انطباق در سطح بین المللی:
با توجه به تنوع قابل توجه قوانین و مقررات گمرکی در کشورهای مختلف و همچنین تفاوت های زیرساختی و فرهنگی، پیاده سازی سیستم دوکاناله با مجموعه ای از چالش های پیچیده روبرو است. اجرای موفقیت آمیز این سیستم مستلزم انطباق دقیق با شرایط خاص هر کشور است. این انطباق ممکن است شامل هماهنگی با چارچوب های قانونی ملی، به روزرسانی و ارتقای فناوری های موجود در گمرکات، و همچنین تطبیق با فرهنگ سازمانی و رویه های عملیاتی گمرکات باشد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به بازنگری و اصلاح ساختارهای قانونی موجود، توسعه سیستم های اطلاعاتی پیشرفته تر، و آموزش تخصصی کارکنان گمرک برای استفاده بهینه از این سیستم وجود داشته باشد. این فرآیند تطبیق به ویژه در کشورهایی که به تازگی به اجرای این سیستم پرداخته اند، می تواند زمان بر و پیچیده باشد.

حفظ توازن میان تسهیل تجارت و امنیت مرزی:
یکی از چالش های محوری در اجرای سیستم دوکاناله، دستیابی به توازنی مناسب میان تسهیل فرآیندهای تجاری و تضمین امنیت مرزی است. این سیستم با هدف کاهش زمان ترخیص و تسهیل جریان تجارت طراحی شده است، اما این هدف نباید به قیمت کاهش اثربخشی و دقت کنترل های مرزی محقق شود. در برخی موارد، تاکید بیش از حد بر تسهیل فرآیندها ممکن است منجر به ضعف در کنترل های مرزی شود، که این خود مخاطرات امنیتی و ورود کالاهای غیرمجاز را افزایش می دهد. برای جلوگیری از این مشکل، مقامات گمرکی باید تدابیر نظارتی دقیق و جامعی را به کار گیرند که ضمن تسهیل تجارت، امنیت مرزی را نیز به طور کامل تضمین کند. این تدابیر می توانند شامل استفاده از فناوری های پیشرفته برای ارزیابی ریسک و بازرسی های مبتنی بر اطلاعات باشد که امکان حفظ توازن مطلوب میان این دو هدف مهم را فراهم می آورد.

ضرورت هماهنگی میان نهادهای دولتی:
اجرای موفق سیستم دوکاناله نیازمند همکاری و هماهنگی مؤثر میان نهادهای دولتی مختلف است. این نهادها شامل پلیس مرزی، اداره مهاجرت، وزارت بهداشت، وزارت کشاورزی و دیگر سازمان های مرتبط با امنیت و تسهیل تجارت می شوند. همکاری بین این سازمان ها باید به گونه ای ساختاردهی شود که هر کدام از آن ها مسئولیت ها و نقش های مشخصی در فرآیند پیاده سازی و نظارت بر اجرای این سیستم داشته باشند. فقدان هماهنگی موثر می تواند منجر به بروز موانع اجرایی، افزایش زمان ترخیص و کاهش کارآیی سیستم شود. به عنوان مثال، پلیس مرزی ممکن است نیازمند دسترسی فوری به داده های گمرکی باشد، در حالی که اداره مهاجرت باید با گمرکات در خصوص ورود و خروج مسافران هماهنگ باشد. ایجاد سازوکارهای مشترک برای تبادل اطلاعات، هماهنگی رویه ها و حل و فصل سریع مسائل اجرایی از جمله اقداماتی است که برای اجرای موفقیت آمیز سیستم دوکاناله ضروری است.
به طور کلی، اجرای سیستم دوکاناله در سطح ملی و بین المللی مستلزم شناخت دقیق این چالش ها و اتخاذ راهکارهای جامع و هماهنگ برای مواجهه با آن ها است. تنها از طریق درک کامل این پیچیدگی ها و به کارگیری استراتژی های مناسب، می توان به حداکثر بهره وری از این سیستم دست یافت و در عین حال، ریسک ها و چالش های مرتبط با آن را به حداقل رساند.

نقش سازمان جهانی گمرک (WCO)
سازمان جهانی گمرک (WCO) به عنوان نهاد بین المللی اصلی در حوزه تدوین استانداردها و ارائه بهترین رویه های گمرکی در سطح جهانی، نقش بنیادی و تعیین کننده ای در توسعه، ترویج و حمایت از پیاده سازی سیستم دوکاناله ایفا می کند. این سازمان با استفاده از تخصص فنی و قابلیت های آموزشی خود، به طور مؤثر گمرکات کشورهای عضو را در فرآیند انطباق و اجرای بهینه این سیستم یاری می رساند.
تدوین استانداردها و بهترین رویه ها:
WCO به عنوان مرجع اصلی تدوین استانداردهای گمرکی، به طور مستمر اقدام به تدوین و به روزرسانی بهترین رویه های اجرایی و دستورالعمل های عملیاتی مرتبط با سیستم دوکاناله می کند. این استانداردها نه تنها به عنوان راهنمایی جامع برای کشورهای عضو در جهت پیاده سازی مؤثر این سیستم به کار می روند، بلکه به عنوان معیارهای ارزیابی کارایی و اثربخشی این سیستم در سطح بین المللی نیز شناخته می شوند. دستورالعمل های WCO به گونه ای طراحی شده اند که ضمن حفظ سازگاری با استانداردهای بین المللی، امکان تطبیق با نیازها و شرایط خاص محلی هر کشور را فراهم می کنند.

ارائه راهنمایی های فنی و برنامه های آموزشی تخصصی:
یکی از وظایف کلیدی WCO، ارائه راهنمایی های فنی دقیق و برنامه های آموزشی جامع به گمرکات کشورهای عضو است. این راهنمایی ها و آموزش ها جنبه های متعددی از پیاده سازی سیستم دوکاناله را پوشش می دهند، از جمله بهره گیری از فناوری های پیشرفته، مدیریت ریسک، توسعه منابع انسانی و هماهنگی بین نهادهای مرتبط. هدف از این برنامه ها، توانمندسازی گمرکات در بهره برداری مؤثر از سیستم دوکاناله با در نظر گرفتن شرایط بومی و مقتضیات خاص هر کشور است.

تسهیل تبادل اطلاعات و تجربیات:
WCO با ایجاد شبکه های بین المللی و بهره گیری از کنوانسیون های مختلف، نقش محوری در تسهیل تبادل اطلاعات و تجربیات میان گمرکات کشورهای عضو ایفا می کند. این تبادل اطلاعات شامل به اشتراک گذاری بهترین شیوه های عملیاتی، چالش های اجرایی، نوآوری ها و موفقیت ها در زمینه پیاده سازی سیستم دوکاناله است. از طریق برگزاری کنفرانس های تخصصی، کارگاه های آموزشی و نشست های بین المللی، WCO بستری فراهم می آورد تا گمرکات مختلف بتوانند از تجربیات یکدیگر بهره مند شوند و بهبودهای لازم را در اجرای سیستم دوکاناله اعمال کنند. این تعاملات بین المللی نقش مهمی در ارتقای کیفیت و اثربخشی اجرای این سیستم در سطح جهانی دارد.

پشتیبانی از اجرای کنوانسیون های بین المللی:
WCO همچنین نقش برجسته ای در پشتیبانی و نظارت بر اجرای کنوانسیون های بین المللی مرتبط با سیستم دوکاناله، نظیر کنوانسیون بین المللی برای ساده سازی و هماهنگ سازی رویه های گمرکی (کنوانسیون کیوتو) ایفا می کند. این کنوانسیون ها چارچوب های قانونی و اجرایی لازم را برای کشورهای عضو فراهم می آورند و اجرای سیستم دوکاناله را به عنوان بخشی از تعهدات بین المللی آن ها تعریف می کنند. WCO با ارائه پشتیبانی های فنی و نظارتی، به کشورهای عضو کمک می کند تا به طور مؤثر و هماهنگ با الزامات این کنوانسیون ها عمل کنند و سیستم دوکاناله را به طور کامل و کارآمد پیاده سازی نمایند.

در نهایت، نقش WCO در ترویج و حمایت از سیستم دوکاناله نه تنها به افزایش کارایی و ارتقای عملکرد گمرکات کشورهای عضو کمک می کند، بلکه به تقویت همگرایی و هماهنگی در نظام گمرکی جهانی منجر می شود. این رویکرد به نوبه خود موجب تسهیل تجارت بین المللی، افزایش امنیت مرزی و حمایت از رشد اقتصادی پایدار در سطح جهانی می گردد.

بازگشت به فهرست