CUSTOMS DUTIES

Duties laid down in the Customs tariff to which goods are liable on entering or leaving the Customs territory

حقوق گمرکی
حقوقی است که در جدول تعرفه گمرکی برای کالاهایی که وارد قلمرو گمرکی شده یا از آن خارج می شوند وضع میشود.

حقوق گمرکی (Customs Duties) در چارچوب سازمان جهانی گمرک (WCO)
حقوق گمرکی در چارچوب سازمان جهانی گمرک (WCO) به عنوان مالیاتی تعریف می شود که توسط نهادهای گمرکی یک کشور بر کالاهای وارداتی و صادراتی تحمیل می گردد. این مالیات ها به منظور تنظیم تجارت خارجی، حمایت از صنایع داخلی، و تأمین منابع مالی دولت وضع می شوند و نقش اساسی در کنترل جریان کالاها در سطح بین المللی دارند.
حقوق گمرکی شامل تمامی مالیات ها و عوارضی است که بر اساس مقررات و قوانین گمرکی، بر کالاهای وارداتی و صادراتی اعمال می شود. این حقوق بر اساس معیارهایی نظیر نوع کالا، ارزش، وزن، حجم، یا دیگر شاخص های تعیین شده محاسبه و اعمال می گردد و به تناسب سیاست های اقتصادی و تجاری کشورها متفاوت است.

دسته بندی های حقوق گمرکی
حقوق وارداتی (Import Duties):
این نوع از حقوق گمرکی بر کالاهایی اعمال می شود که به یک کشور وارد می شوند. هدف اصلی آن حمایت از تولیدات داخلی و تنظیم میزان واردات است.
محاسبه حقوق وارداتی به چند شیوه صورت می گیرد:
بر اساس ارزش کالا (Ad Valorem): حقوق گمرکی به صورت درصدی از ارزش گمرکی کالا تعیین می شود.
حقوق ثابت (Specific Duties): مقدار ثابت مالیاتی برای هر واحد از کالا، نظیر کیلوگرم یا لیتر، تعیین می شود.
حقوق مرکب (Compound Duties): ترکیبی از حقوق ثابت و درصدی از ارزش کالا، که بر اساس نوع و شرایط کالا محاسبه می گردد.

حقوق صادراتی (Export Duties):
این نوع حقوق گمرکی بر کالاهایی که از کشور صادر می شوند، وضع می گردد. هدف از اعمال این مالیات ها غالباً کنترل خروج کالاهای استراتژیک و ضروری از کشور است.
حقوق صادراتی عمدتاً برای محافظت از منابع طبیعی، تأمین نیازهای داخلی، یا کنترل قیمت ها در بازارهای داخلی استفاده می شود.

تعرفه های گمرکی (Tariffs):
تعرفه های گمرکی مجموعه ای از عوارض و مالیات های گمرکی هستند که به عنوان ابزار سیاست های تجاری دولت ها برای حفاظت از صنایع داخلی و مدیریت واردات و صادرات اعمال می شوند.
تعرفه های حفاظتی: برای جلوگیری از ورود کالاهای خارجی که ممکن است رقابت غیرمنصفانه ای برای صنایع داخلی ایجاد کنند.
تعرفه های درآمدی: این تعرفه ها به منظور افزایش درآمدهای دولتی و کاهش کسری بودجه به کار می روند.
تعرفه های ترجیحی: این تعرفه ها در چارچوب توافقات تجاری بین المللی اعمال می شوند و شامل کاهش یا حذف تعرفه ها برای کشورهای خاص یا گروه های کشورها هستند.

حقوق اضافی (Additional Duties):
حقوق اضافی می تواند در شرایط خاصی به حقوق گمرکی معمول اضافه شود تا از رقابت ناعادلانه یا اثرات منفی یارانه های خارجی بر تولیدات داخلی جلوگیری کند.
حقوق ضد دامپینگ (Anti-Dumping Duties): این حقوق به منظور مقابله با ورود کالاهایی به کشور وضع می شود که به قیمتی کمتر از قیمت های داخلی یا بازارهای بین المللی عرضه می شوند.
حقوق جبرانی (Countervailing Duties): برای جبران یارانه هایی که از سوی دولت های خارجی به صادرکنندگان پرداخت می شود، اعمال می گردد.
حقوق محافظتی (Safeguard Duties): این حقوق به عنوان یک اقدام موقتی برای محافظت از صنایع داخلی در برابر افزایش غیرمنتظره واردات، که ممکن است به صنعت داخلی آسیب بزند، اعمال می شود.

کاربردها و اهمیت حقوق گمرکی
حقوق گمرکی یکی از مؤثرترین ابزارها در دست دولت ها برای مدیریت و تنظیم تجارت بین المللی و حفاظت از منافع اقتصادی و اجتماعی کشورها به شمار می رود. این حقوق نقش اساسی در سیاست های تجاری و اقتصادی ایفا می کنند و به دولت ها امکان می دهند تا اهداف مختلفی را در زمینه توسعه اقتصادی، حمایت از صنایع داخلی، و کنترل تراز تجاری محقق سازند. در ادامه، به تفصیل به کاربردها و اهمیت حقوق گمرکی پرداخته می شود:
۱. حمایت از صنایع داخلی:
تحقق سیاست های حمایت گرایانه: حقوق گمرکی از مهم ترین ابزارهای سیاست های حمایت گرایانه به شمار می رود که با اعمال تعرفه های بالا بر کالاهای وارداتی، از تولیدات داخلی در برابر رقابت ناعادلانه و فشارهای خارجی محافظت می کند. این اقدام به ویژه در صنایع نوپا یا صنایعی که تحت فشار واردات گسترده قرار دارند، حیاتی است.
افزایش رقابت پذیری تولیدات داخلی: اعمال حقوق گمرکی می تواند باعث شود که کالاهای وارداتی با هزینه های بیشتری وارد بازار داخلی شوند، که در نتیجه قیمت نهایی آنها را افزایش می دهد و شرایط رقابتی بهتری برای تولیدکنندگان داخلی فراهم می کند.

۲. تولید درآمد برای دولت:
منبع مهم درآمدهای دولتی: حقوق گمرکی به عنوان یکی از منابع پایدار و عمده درآمد برای دولت ها، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، عمل می کند. این درآمدها می تواند برای تأمین هزینه های عمومی، توسعه زیرساخت ها، و اجرای برنامه های اجتماعی و اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد.
کاهش وابستگی به منابع دیگر: در شرایطی که منابع مالیاتی دیگر به اندازه کافی تامین کننده نیازهای دولت نیستند، درآمدهای حاصل از حقوق گمرکی می تواند نقش مهمی در تامین مالی دولت ها ایفا کند.

۳. کنترل تراز تجاری:
متعادل سازی واردات و صادرات: از طریق تنظیم میزان و نوع واردات و صادرات، دولت ها می توانند تراز تجاری خود را مدیریت کرده و از کسری تراز تجاری جلوگیری کنند. این اقدام به جلوگیری از خروج بی رویه ارز و کاهش وابستگی اقتصادی به کالاهای وارداتی کمک می کند.
حفاظت از منابع ارزی: با اعمال حقوق گمرکی بر کالاهای غیرضروری یا لوکس، دولت ها می توانند واردات این کالاها را محدود کنند و به این ترتیب از خروج ارز جلوگیری نمایند.

۴. اجرای سیاست های اقتصادی و اجتماعی:
پیاده سازی سیاست های توسعه ای و محیط زیستی: حقوق گمرکی می تواند به عنوان ابزاری برای حمایت از سیاست های اقتصادی و اجتماعی دولت ها به کار رود. به عنوان مثال، دولت ها می توانند با اعمال تعرفه های بالا بر کالاهایی که تولید آنها باعث تخریب محیط زیست می شود، از واردات این کالاها جلوگیری کرده و در عین حال تولیدات دوستدار محیط زیست را تشویق کنند.
کنترل واردات کالاهای خاص: دولت ها می توانند از حقوق گمرکی برای کنترل و مدیریت واردات کالاهای حساس مانند محصولات استراتژیک، کالاهای مصرفی غیرضروری، یا کالاهای فرهنگی که ممکن است تاثیرات اجتماعی منفی داشته باشند، استفاده کنند.
حقوق گمرکی به عنوان یک ابزار چندوجهی در سیاست های اقتصادی و تجاری دولت ها، نقش بسزایی در حمایت از منافع ملی، تامین درآمدهای دولتی، و تنظیم جریان تجارت بین المللی ایفا می کند. این حقوق نه تنها به تنظیم بازار داخلی و حمایت از صنایع داخلی کمک می کند، بلکه به عنوان یک ابزار کلیدی در دستیابی به اهداف کلان اقتصادی و اجتماعی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

سازمان جهانی گمرک (WCO) به عنوان یکی از برجسته ترین نهادهای بین المللی، مسئولیت استانداردسازی، تدوین مقررات و هماهنگ سازی رویه های گمرکی را در سطح جهانی بر عهده دارد. این سازمان با هدف تسهیل و روان سازی تجارت بین المللی و کاهش موانع گمرکی، به ایجاد چارچوب های مشترک و توسعه استانداردهای جهانی در حوزه گمرک می پردازد.

نقش محوری WCO در تنظیم و هماهنگ سازی حقوق گمرکی
WCO از طریق مجموعه ای از ابزارها و مکانیزم های استاندارد، به کشورهای عضو کمک می کند تا سیستم های گمرکی خود را با معیارهای بین المللی تطبیق دهند. یکی از ابزارهای اصلی این سازمان در راستای تنظیم و هماهنگ سازی حقوق گمرکی، نظام هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالاها (Harmonized System - HS) است که به عنوان یک زبان مشترک بین المللی برای طبقه بندی کالاها عمل می کند.
۱. نظام هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالاها (HS):
تعریف و ساختار: نظام HS یک سیستم جامع و چندوجهی است که به وسیله WCO طراحی شده و به عنوان یک استاندارد بین المللی برای توصیف و کدگذاری کالاها در تجارت جهانی به کار گرفته می شود. این سیستم با استفاده از یک ساختار منظم و طبقه بندی شده، تمامی کالاها را در گروه های مشخصی قرار داده و به این ترتیب، امکان تطابق و هماهنگی در تعرفه گذاری و اجرای قوانین گمرکی را برای کشورها فراهم می آورد.
کاربرد در سیاست های گمرکی: این نظام به کشورهای عضو اجازه می دهد تا تعرفه های گمرکی خود را با دقت و هماهنگی بیشتری تنظیم کنند، به طوری که تطبیق پذیری بین المللی در تعیین تعرفه ها و اجرای قوانین گمرکی تضمین شود. همچنین، HS به عنوان یک ابزار کلیدی در تحلیل های تجاری و اقتصادی، به دولت ها و نهادهای تجاری کمک می کند تا تصمیمات استراتژیک و مبتنی بر داده های دقیق اتخاذ کنند.

۲. استانداردسازی و تدوین مقررات گمرکی:
تدوین چارچوب های قانونی و مقرراتی: WCO با تدوین و ارائه استانداردهای جهانی در حوزه گمرک، به کشورهای عضو کمک می کند تا قوانین و مقررات خود را با بهترین شیوه های بین المللی هماهنگ سازند. این استانداردها شامل مجموعه ای از مقررات و دستورالعمل ها است که تمام جنبه های فرآیندهای گمرکی را از ارزیابی کالاها تا تعیین تعرفه ها و اجرای حقوق گمرکی در بر می گیرد.
بهبود سیستم های گمرکی: از طریق ارائه راهنمایی ها و مشاوره های تخصصی، WCO به کشورهای عضو کمک می کند تا فرآیندها و سیستم های گمرکی خود را بهبود بخشند و از تجربیات جهانی برای افزایش کارایی و شفافیت در عملیات گمرکی بهره برداری کنند.

۳. تسهیل و بهینه سازی تجارت بین المللی:
کاهش موانع گمرکی و تسهیل رویه ها: WCO با تمرکز بر ساده سازی رویه های گمرکی و کاهش موانع تجاری، به دولت ها کمک می کند تا تجارت بین المللی را روان تر و کم هزینه تر سازند. این اقدامات شامل تسهیل فرآیندهای ترخیص کالا، کاهش زمان و هزینه های مرتبط با امور گمرکی و بهبود همکاری های بین المللی در زمینه گمرک است.
توسعه اقتصادی و همکاری های بین المللی: WCO از طریق تشویق به همکاری های دوجانبه و چندجانبه بین کشورها، تلاش می کند تا محیطی مناسب برای توسعه اقتصادی پایدار ایجاد کند. این همکاری ها به کاهش تنش های تجاری و افزایش تعاملات اقتصادی بین کشورها کمک می کند.

۴. مبارزه با تخلفات و جرائم گمرکی:
تقویت امنیت زنجیره تأمین و مبارزه با قاچاق: WCO با اجرای برنامه های امنیتی و توسعه استانداردهای مرتبط، به کشورها کمک می کند تا زنجیره تأمین جهانی را از تهدیدات و تخلفات گمرکی محافظت کنند. این برنامه ها شامل شناسایی و مقابله با قاچاق، جلوگیری از ورود کالاهای غیرمجاز، و تقویت رویه های امنیتی در فرآیندهای گمرکی است.
ارتقای شفافیت و انصاف در اجرای قوانین گمرکی: WCO با تاکید بر اصول شفافیت و انصاف، به کشورها کمک می کند تا محیط تجاری عادلانه ای را ایجاد کنند که در آن تمامی شرکت ها و افراد از شرایط برابر برخوردار باشند. این رویکرد نه تنها به افزایش اعتماد عمومی نسبت به فرآیندهای گمرکی کمک می کند، بلکه به جذب سرمایه گذاری های خارجی و توسعه اقتصادی نیز منجر می شود.

سازمان جهانی گمرک (WCO) از طریق ارائه چارچوب های قانونی و استانداردهای بین المللی، نقش بی بدیلی در تنظیم، هماهنگ سازی و تسهیل حقوق گمرکی و تجارت جهانی ایفا می کند. این سازمان با ترویج بهترین شیوه های گمرکی، بهبود سیستم های داخلی کشورها، و تشویق به همکاری های بین المللی، زمینه ای را فراهم می کند که تجارت جهانی به شکلی روان، عادلانه و مؤثر انجام شود. این تلاش ها به تحقق توسعه اقتصادی پایدار و تقویت منافع اقتصادی و اجتماعی کشورهای عضو کمک شایانی می کند.

حقوق گمرکی (Customs Duties) در ایران
حقوق گمرکی در ایران به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای مالیاتی و تنظیمی، نقش کلیدی در مدیریت تجارت خارجی و حمایت از منافع اقتصادی ملی ایفا می کند. این حقوق بر اساس مجموعه ای از قوانین و مقررات مصوب توسط نهادهای قانونی کشور وضع شده و در فرآیندهای گمرکی اجرا می شوند.
۱. چارچوب قانونی و مقرراتی
الف) قانون امور گمرکی:
قانون امور گمرکی که در سال ۱۳۹۰ به تصویب رسید، به عنوان سند اصلی در حوزه گمرکات ایران، کلیه ابعاد عملیات گمرکی از جمله نحوه اخذ حقوق گمرکی، ارزیابی و ترخیص کالاها را تبیین می کند. این قانون با توجه به اصول و استانداردهای بین المللی تدوین شده و نقش تعیین کننده ای در نظم دهی به فعالیت های گمرکی ایفا می کند.
آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی نیز به تفصیل جزئیات مرتبط با اجرای قانون را مشخص کرده و دستورالعمل های عملیاتی برای ارزیابی، ترخیص و اعمال حقوق گمرکی ارائه می دهد.
ب) قانون مقررات صادرات و واردات:
قانون مقررات صادرات و واردات، همراه با کتاب مقررات صادرات و واردات که هر سال توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر می شود، مبنای حقوق گمرکی و تعرفه های کالاهای وارداتی و صادراتی را تعیین می کند. این کتاب شامل تعرفه های گمرکی بر اساس کدهای نظام هماهنگ شده (HS) است که هماهنگ با استانداردهای بین المللی تعیین می شود.
تعرفه ها در این چارچوب به دو دسته کلی تعرفه های عمومی و تعرفه های ترجیحی (مختص کشورهایی که با آنها توافقات تجاری خاصی وجود دارد) تقسیم می شوند.

۲. دسته بندی و انواع حقوق گمرکی:
الف) حقوق ورودی (Import Duties):
حقوق ورودی یا همان حقوق گمرکی بر واردات، بر اساس درصدی از ارزش گمرکی کالاها که شامل قیمت کالا و هزینه های مرتبط مانند حمل و بیمه است، محاسبه و اعمال می شود.
نرخ های این حقوق بسته به نوع کالا و سیاست های حمایتی دولت از صنایع داخلی یا محدودیت واردات کالاهای غیرضروری و لوکس، متفاوت است.
علاوه بر حقوق گمرکی، واردات کالاها مشمول مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و در برخی موارد عوارض خاص می شوند که به قیمت نهایی کالا اضافه می گردند.
ب) حقوق صادراتی (Export Duties):
در ایران حقوق صادراتی به طور عمومی اعمال نمی شود، اما در موارد خاصی نظیر صادرات کالاهای استراتژیک یا برای کنترل منابع طبیعی، ممکن است دولت این حقوق را اعمال کند تا از خروج بی رویه این کالاها جلوگیری کند.

۳. سایر هزینه ها و عوارض گمرکی:
هزینه های گمرکی جانبی: در کنار حقوق گمرکی، هزینه هایی نظیر عوارض هلال احمر، عوارض شهرداری، و هزینه های انبارداری نیز ممکن است در زمان ترخیص کالا از واردکنندگان دریافت شود.
عوارض ضد دامپینگ و جبرانی: به منظور حمایت از تولیدات داخلی و جلوگیری از رقابت ناعادلانه، ممکن است دولت عوارض ضد دامپینگ یا جبرانی را بر واردات برخی کالاهایی که به قیمتی کمتر از بازار بین المللی به کشور وارد می شوند، اعمال کند.

۴. رویه های اجرایی و نظارتی:
الف) ارزیابی و ترخیص کالاها:
کالاهای وارداتی پس از ورود به گمرک توسط ماموران گمرکی مورد ارزیابی قرار می گیرند تا ارزش گمرکی آنها مشخص شده و تعرفه بندی صحیح صورت گیرد. پرداخت کامل حقوق گمرکی و سایر عوارض مربوطه از پیش شرط های اصلی برای ترخیص کالاها از گمرک است.
فرآیند ارزیابی شامل بررسی اسناد تجاری، تعیین دقیق تعرفه های گمرکی و اعمال قوانین و مقررات مربوطه می شود.
ب) مراجعه و دادرسی های گمرکی:
واردکنندگان و صادرکنندگانی که نسبت به تصمیمات گمرکی اعتراض دارند، می توانند از طریق کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی اعتراضات خود را مطرح کنند. این کمیسیون که تحت نظارت سازمان گمرک ایران فعالیت می کند، مسئولیت بررسی و حل و فصل اختلافات ناشی از اجرای مقررات گمرکی را بر عهده دارد.
در صورت عدم توافق در این کمیسیون، امکان ارجاع موضوع به مراجع قضایی برای رسیدگی و صدور حکم نهایی وجود دارد.
ج) تسهیلات و معافیت های گمرکی:
برخی از واردات خاص مانند تجهیزات پزشکی و مواد اولیه تولید، ممکن است از معافیت های گمرکی برخوردار شوند. همچنین، تسهیلات ویژه ای برای واردات کالاها به مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی وجود دارد که می تواند شامل تخفیف یا معافیت از حقوق گمرکی باشد.

۵. همکاری های بین المللی و توافقات تجاری:
عضویت در سازمان های بین المللی: ایران به عنوان عضو سازمان جهانی گمرک (WCO) و دیگر نهادهای بین المللی، متعهد به اجرای استانداردهای جهانی در تعیین و اجرای حقوق گمرکی است. این عضویت ها به هماهنگی بیشتر با سیستم های جهانی و کاهش موانع تجاری کمک می کند.
توافقات تجاری دوجانبه و چندجانبه: بر اساس توافقات تجاری با برخی کشورها، ایران تعرفه های ترجیحی را برای واردات کالاهای خاص از این کشورها اعمال می کند. این توافقات به توسعه روابط تجاری و کاهش هزینه های مبادلاتی کمک می کند.

سیستم حقوق گمرکی در ایران به عنوان یکی از ارکان سیاست های تجاری و اقتصادی، نقش مهمی در مدیریت تجارت خارجی و حمایت از تولیدات داخلی ایفا می کند. این سیستم، که تحت نظارت دقیق قوانین و مقررات گمرکی اجرا می شود، با هدف تامین منافع ملی و تطبیق با استانداردهای بین المللی، به طور مداوم به روزرسانی و تنظیم می گردد. قوانین گمرکی ایران نه تنها در جهت تسهیل تجارت بین المللی بلکه در حمایت از اقتصاد ملی و تقویت زیرساخت های تولیدی کشور نیز به کار گرفته می شوند.


بازگشت به فهرست